Wat is CMYK

Wat is CMYK?

Wist je dat drukwerk in full-colour meestal maar uit vier kleuren bestaat? Deze kleuren kennen we als de CMYK-kleuren, de vier kleuren waarmee standaard gedrukt wordt.

Als in de grafische wereld gesproken wordt over drukken in full colour, betekent dit dat er gedrukt wordt in CMYK (spreek uit, smeijk, smik of zie-em-wai-kee, wat je wil). Het staat voor Cyaan (blauw), Magenta (rood/roze), Yellow (geel) en Key (zwart). Het CMYK-kleurenmodel wordt vaak gebruikt voor drukwerk omdat het een betrouwbare manier is om kleuren te reproduceren.

Door de vier inktkleuren bepaalde percentages te geven kan nagenoeg elke kleur, foto en illustratie gedrukt worden. Zo kan bijvoorbeeld een tint groen worden samengesteld door de kleuren cyaan en geel te combineren. De exacte kleur of tint in CMYK wordt bepaald door een specifieke combinatie van de vier kleuren en zo heeft elke kleur z’n eigen CMYK-waarde.

De kleur die hierboven wordt gebruikt is een combinatie van 100% cyaan, 0% magenta, 76% geel en 26% zwart. Deze kleur noteer je als 100/0/76/26. Logisch toch?

Rasterpuntjes

Om CMYK-waardes te kunnen drukken in full colour worden de digitale waarden omgezet naar kleine puntjes die verspreid worden over een raster; de rasterpuntjes. Elke CMYK-kleur wordt omgezet naar een eigen raster. Deze rasterpuntjes zijn afzonderlijk meestal niet met het blote oog zichtbaar, maar samen vormen ze optisch kleuren, beelden en illustraties. Je ogen maken namelijk van de afzonderlijke puntjes een gecombineerde kleur. Ook alle foto’s en illustraties worden gedrukt in deze vier kleuren en worden opgebouwd uit rasterpuntjes.

Hieronder zie je drukwerk gezien door een loop. Je ziet duidelijk de rasterpuntjes.

Door ruimte te laten tussen de puntjes wordt het wit van het papier ertussen zichtbaar en krijgt een kleur een lichtere tint. Wit wordt niet gedrukt in full colour drukwerk want dat is de kleur van het papier. Bij bijvoorbeeld zeefdruk, wat vaak op gekleurde stoffen of ondergronden is, gebeurt dit vaak wel.)

Door puntjes dichter op elkaar te drukken wordt een tint zwaarder. 100% kleur noemen we een volvlak, dan is er geen ruimte tussen de rasterpuntjes.

Je kan gedrukte rasterpuntjes dus goed zien als je door bijvoorbeeld een vergrootglas naar drukwerk kijkt, maar ga ook eens dichtbij een groot formaat poster staan zoals bijvoorbeeld een abri in een bushokje. Meestal kan je de rasterpuntjes dan wel met het blote oog zien, aangezien grote formaten in grovere rasters worden gedrukt. Je zal dan duidelijk zien dat het maar om vier kleuren puntjes gaat.

Prepress

De juiste omzetting van CMYK naar de juiste rasterpuntjes hoef je als dtp’er niet gelukkig zelf te bepalen. De CMYK waardes worden in de prepress softwarematig omgezet in rasters bij de drukkerij, daar hebben ze de beschikking tot de benodigde software en kleurprofielen voor de beste omzetting naar een raster.

Wat is prepress?

Prepress verwijst naar de fase in het grafische ontwerp- en productieproces waarin alle materialen en bestanden worden voorbereid voordat ze worden afgedrukt. Dit omvat taken zoals het controleren en corrigeren van bestanden op fouten, het aanpassen van kleuren en afbeeldingen, het aanpassen van lettertypen en lay-out, het creëren van afdrukvoorbeelden en het maken van drukplaten. Het doel van prepress is om ervoor te zorgen dat de drukwerkproductie soepel verloopt en dat het uiteindelijke product van hoge kwaliteit is.

Per CMYK-kleur wordt een aparte drukplaat gemaakt. Via deze platen worden de CMYK-inktkleuren op de drukpers in volgorde op papier overgedragen. In het verleden zat hier nog de lithograaf tussen. Bij lithografie werden de ontwerpen eerst overgezet op transparante vellen (films) die vervolgens bij de drukker overgezet werden op drukplaten. Met de komst van het digitale PDF-formaat is hier veel in veranderd; de lithograaf is verdwenen uit het drukproces en via PDF’s worden nu vanuit de computer direct naar drukplaten omgezet worden.

CMYK heeft overigens wel wat beperkingen in de kleur; het kleurenspectrum van CMYK heeft een wat minder breed bereik dan bijvoorbeeld die van RGB, wat de kleurenstandaard is voor beeldschermen. Daarom zie je soms dat fellere kleuren op een scherm wat fletser kunnen worden als ze gedrukt worden. Dit is (deels) op te vangen door het gebruiken van Pantone-kleuren.

Pantone kleuren (PMS)

Een Pantone-kleur kan als extra drukkleur worden toegevoegd aan de drukgang, in sommige gevallen wordt drukwerk volledig in één of meerdere Pantone-kleuren gedrukt. Deze kleuren kunnen alleen maar als een volvlak (100% dekking) gedrukt worden.

In het verleden werden Pantone-kleuren vooral gebruikt bij het drukken van logo’s en huisstijlen op stationary (drukwerk zoals briefpapier, visitekaartjes en enveloppen),. zodat de huisstijlkleuren altijd overal exact gelijk waren. Met de komst van het digitaal drukken is dit wel een stuk minder geworden.

Pantone-kleuren zijn een gestandaardiseerd kleurensysteem. Elke kleur wordt aangeduid met een uniek nummer en wordt geproduceerd met behulp van specifieke inktformuleringen om consistentie en nauwkeurigheid te garanderen bij het reproduceren van kleuren.

Door het gebruik van Pantone-kleuren kunnen ontwerpers en drukkers ervoor zorgen dat kleuren overal gelijk zijn tussen verschillende producten en materialen, ongeacht de productieomgeving of de gebruikte druktechnologie.